Câu hỏi: Văn minh là khái niệm?
A. Thiên về giá trị tinh thần và chỉ trình độ phát triển
B. Thiên về giá trị tinh thần và có bề dày lịch sử
C. Thiên về giá trị vật chất và có bề dày lịch sử
D. Thiên về giá trị vật chất-kỹ thuật và chỉ trình độ phát triển.
Trả lời:
Đáp án đúng: D. Thiên về giá trị vật chất-kỹ thuật và chỉ trình độ phát triển.
Văn minh là khái niệm thiên về giá trị vật chất – kỹ thuật và chỉ trình độ phát triển.
Cùng THPT Trịnh Hoài Đức tìm hiểu thêm về văn minh nhé!
1. Định nghĩa văn mình
Văn minh là một loại xã hội phức tạp được đặc trưng bởi sự phát triển đô thị, sự phân tầng xã hội, một hình thức của chính phủ và các hệ thống giao tiếp mang tính biểu tượng như chữ viết.
Trái với văn minh là dã man.
– Ví dụ: văn minh Phương Đông, văn minh Hy Lạp…
Chữ văn minh trong tiếng Pháp là civilisation, trong tiếng Anh là civilization, còn có nghĩa là hoạt động khai hóa làm thoát khỏi trạng thái nguyên thủy.
Văn minh, là một khái niệm ban đầu được liên kết với các thị trấn và thành phố. Sự xuất hiện sớm nhất của các nền văn minh nói chung gắn liền với giai đoạn cuối của Cách mạng thời đại đồ đá mới, đỉnh cao là quá trình cách mạng đô thị và hình thành nhà nước tương đối nhanh chóng, một sự phát triển chính trị gắn liền với sự xuất hiện của giới cầm quyền.
2. Định nghĩa nền văn minh
Các nền văn minh có mối liên hệ mật thiết với và thường được xác định rõ hơn bởi các đặc điểm kinh tế chính trị – xã hội khác, bao gồm tập trung hóa, thuần hóa cả con người và các sinh vật khác, chuyên môn hóa lao động, các hệ tư tưởng về tiến bộ và siêu quyền lực được nhúng sâu vào văn hóa, các kiến trúc di tích, đánh thuế, sự phụ thuộc của xã hội vào canh tác và bành trướng lãnh thổ.
Trong lịch sử, nền văn minh thường được hiểu là một nền văn hóa lớn hơn và “tiên tiến hơn”, trái ngược với các nền văn hoá nhỏ hơn, được cho là nguyên thủy.[1][3][4][9] Theo nghĩa rộng này, một nền văn minh tương phản với các xã hội bộ lạc không tập trung, bao gồm các nền văn hóa của những người theo chủ nghĩa du mục, xã hội đồ đá mới hoặc những người săn bắn hái lượm, nhưng đôi khi nó cũng tương phản với các nền văn hóa được tìm thấy trong chính các nền văn minh. Các nền văn minh được tổ chức tại các khu định cư đông dân được chia thành các tầng lớp xã hội phân cấp với tầng lớp dân cư đô thị và nông thôn trực thuộc, tham gia vào nông nghiệp thâm canh, khai thác, sản xuất và buôn bán quy mô nhỏ. Nền văn minh tập trung quyền lực, mở rộng sự kiểm soát của con người đối với phần còn lại của tự nhiên, bao gồm cả những con người khác.
3. Các nền văn minh lớn trên thế giới
Loài người xuất hiện cách đây hàng triệu năm và ngay từ lúc đó con người đã tạo ra nhiều giá trị vật chất cũng như tinh thần nhưng xã hội nguyên thuỷ lúc đó nói chung vẫn còn ở trong tình trạng mông muội.
Tới cuối thiên niên kỉ IV, đầu thiên niên kỉ III TCN, ở một số nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi hơn các nơi khác, con người tập trung sinh sống ở những nơi đó đông hơn. Hạ lưu các con sông lớn ở châu Á và châu Phi đã hình thành ra bốn trung tâm văn minh sớm nhất của nhân loại đó là trung tâm văn minh Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Hoa.
Một điểm giống nhau là cả bốn trung tâm văn minh này đều dựa vào các con sông lớn: Ai Cập nhờ có sông Nin (Nile), Lưỡng Hà nhờ có sông Ơphrat (Euphrates) Tigrơ (Tigris), Ấn Độ nhờ có sông Ấn và sông Hằng, Trung Hoa nhờ có Hoàng Hà và Trường Giang. Hạ lưu của các con sông này đất rất màu mỡ, thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp, tạo điều kiện cho cư dân ở đây sớm bước vào xã hội văn minh.
Ở phương Tây, có hai trung tâm văn minh xuất hiện muộn hơn, đó là văn minh Hy Lạp và La Mã (khoảng cuối thiên niên kỉ III đến đầu thiên niên kỉ II TCN). Tuy xuất hiện muộn hơn các trung tâm văn minh ở phương Đông, nhưng nhờ kế thừa các thành tựu văn minh của phương Đông rồi sau đó phát triển lên nên văn minh Hy-La cũng để lại cho nhân loại nhiều giá trị quan trọng.
Thời trung đại, toàn bộ Tây Á và Bắc Phi nằm trong lãnh thổ đế quốc Arập. Phương Đông hình thành ba trung tâm văn minh lớn là Arập, Ấn Độ, Trung Hoa. Trong ba trung tâm văn minh đó, Ấn Độ và Trung Hoa có sự phát triển liên tục từ thời cổ đại tới thời trung đại.
Ở phương Tây, thời trung đại chỉ nằm trong một trung tâm văn minh là văn minh Tây Âu.
Ngoài những trung tâm văn minh lớn, thời cổ-trung đại trên thế giới còn hình thành những trung tâm văn minh nhỏ hơn như văn minh của một số người dân da đỏ ở Châu Mĩ, văn minh ở một số vùng thuộc Đông Nam Á .
Ngay từ thời cổ-trung đại, những nền văn minh trên thế giới không phải phát triển hoàn toàn biệt lập với nhau. Con người giữa các trung tâm văn minh khác nhau đã có sự tiếp xúc với nhau qua buôn bán, du lịch, chiến tranh, hay truyền giáo. Vì vậy chắc chắn những giá trị vật chất cũng như tinh thần giữa các trung tâm văn minh ấy cũng đã có ảnh hưởng lẫn nhau.
Tới thời cận đại, các nước phương Tây nhờ sự phát triển nhanh chóng về khoa học kĩ thuật đã trở thành các quốc gia phát triển về kinh tế, hùng mạnh về quân sự. Cùng với quá trình thực dân hoá, các nước phương Tây đã lôi cuốn các vùng còn lại của thế giới vào luồng phát triển của văn minh chung thời cận đại.
Trên cơ sở của văn minh thế giới thời cổ-trung đại mà loài người thời cận đại và hiện đại đã tạo nên được những thành tựu to lớn trên tất cả các lĩnh vực như chúng ta đã thấy ngày nay.
Các nền văn minh được hiểu theo truyền thống là kết thúc theo một trong hai cách; hoặc thông qua việc kết hợp vào một nền văn minh mở rộng khác (ví dụ Khi Ai Cập cổ đại được sáp nhập vào Hy Lạp, và sau đó là các nền văn minh La Mã), hoặc bằng cách sụp đổ và trở lại một hình thức sống đơn giản hơn, như xảy ra trong cái gọi là Thời đại đen tối.
Đã có nhiều lời giải thích được đưa ra cho sự sụp đổ của nền văn minh. Một số tập trung vào các ví dụ lịch sử, và một số khác về lý thuyết chung.
Tác phẩm Muqaddimah của Ibn Khaldūn ảnh hưởng đến các lý thuyết về phân tích, tăng trưởng và suy tàn của nền văn minh Hồi giáo. Ông đề nghị các cuộc xâm lược lặp đi lặp lại từ các dân tộc du mục hạn chế phát triển và dẫn đến sụp đổ xã hội.
The Decline and Fall of the Roman Empire của Edward Gibbonlà một phân tích nổi tiếng và chi tiết về sự sụp đổ của nền văn minh La Mã. Gibbon cho rằng hành động cuối cùng của sự sụp đổ của Rome là sự sụp đổ của Constantinople đến Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman năm 1453 sau Công nguyên. Đối với Gibbon, “Sự suy tàn của Rome là tác động tự nhiên và không thể tránh khỏi của sự vĩ đại non nớt. Sự thịnh vượng đã xé toạc nguyên tắc suy tàn; nguyên nhân của sự hủy diệt được nhân lên theo mức độ chinh phục; Câu chuyện về sự hủy hoại rất đơn giản và rõ ràng, và thay vì tìm hiểu tại sao Đế chế La Mã bị phá hủy, chúng ta nên ngạc nhiên rằng nó đã tồn tại quá lâu”.
Theodor Mommsen trong tác phẩm History of Rome đề nghị Rome sụp đổ với sự sụp đổ của Đế quốc Tây La Mã vào năm 476 và ông cũng có xu hướng tương tự sinh học về “thành lập”, “tăng trưởng”, “lão hóa”, “sụp đổ” và “phân rã”.
Đăng bởi: THPT Trịnh Hoài Đức
Chuyên mục: Lớp 12, Lịch Sử 12